گوگل پلاس و بازار آزاد

معمول ‏ترین مغالطات جاری نسبت به نظریه‏ ی بازار آزاد، مغلطه ‏ی توسل به ترس و برانگاشت‏ های آخرالزمانی‏ ست، و در نتیجه اثبات و توجیه دخالت همه ‏جانبه‏ ی برادر بزرگ‏تر و البته خِنگی به نام دولت که قرار است سوار بر شانه‏ هایمان در مقابل خطرات ناشی از آن حفظمان کند.

در مغلطه‏ ی مورد اشاره، مردم را با ترسانیدن از بزرگ شدن و ایجاد انحصار توسط شرکت‏ ها و در نهایت به بردگی رفتن انسان‏ها توسط سازمان‏ های بی‏چهره‏—غول‏ های  تنومندی که سر به آسمان می‏سایند—به سمت اقتصاد برنامه‏ ریزی شده‏ ی متمرکز سوق داده، و چاره را در واگذاری مقدار بیشتری اقتدار و کنترل به دولت و افزایش طول و عرض آن می‏ جویند؛ بماند که تاریخ همواره خلاف این موضوع را نشان داده، و اکثر قریب به اتفاق انحصارهای معاصر نتیجه‏ ی مستقیم دخالت دولت هاست.

دنیای دات‏کام‏ ها محل مناسبی برای مشاهده‏ ی نمونه‏ های نقض این مغلطه‏ است؛ چرا که حرکت بر لبه‏ ی تکنولوژی و سرعت بی‏ مانند رشد و تحول این صنایع، مشاهده‏ ی ظهور و سقوط انحصارهای طبیعی و واکنش بازار به آن‏ها را در فواصل نسبتا کوتاه زمانی ممکن می‏ سازد.

فیس بوک  پس از در هم شکستن اکثر رقبای موجود—از مای‏ اسپیس گرفته تا فرندستر— و با در اختیار داشتن بیش از ده درصد جمعیت کره‏ ی زمین—بیش از هفتصد و پنجاه میلیون نفر مشتری وفادار—تقریبا تمام تظاهرات بالینی انحصار طبیعی را در حالی نشان می‏دهد که هیچ دولت و قانونی مراقب توسعه یا مانع انحصارش نیست. برعکس، تاثیر فیس‏بوک بر انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده  و تحولات سیاسی اخیر خاورمیانه  چنان جایگاهش را تثبیت و تاثیرش را ملموس کرده که بزرگان بازاریابی در خواب هم تصورش را نمی‏کردند. در عمل اما، هیچ‏یک از این‏ها نتوانسته اند مانع ورود حریف های قدر جدید به بازار شده، و جلوی تلاش و سرمایه گذاریشان برای شکار مشتریان و آغاز رقابتی جدید را بگیرند؛ بوق و کرنای گوگل پلاس از نخستین شب تولد خواب را از رقبا گرفته، فیس‏بوک را برای حفظ سهم بازار، مجبور به تلاش برای طراحی فوری و ارائه خدمات و محصولات جدید  کرده است. و برنده در این میان، مشتریان هستند که قادرند محصول بهتر را متناسب سلیقه و نیازهایشان تشخیص داده و به قیمت ارزان‏تری—در اینجا رایگان— استفاده کنند.

پی‏نوشت: مقایسه کنید با ایده ‏ی ساده‏ انگارانه‏ ی شبکه‏ ی انحصاری ملی، جائی که علی‏ رغم پرداخت پول بیش‏تر—مستقیم یا غیر مستقیم—و از دست دادن قدرت انتخاب، فقدان رقابت و انحصار دولتی باعث تجربه‏ ی مجدد محصولی با کیفیت اتومبیل پیکان خواهد شد؛ نمونه‏ ی دیگری از انحصار دولتی که با قیمت چندبرابر و منت حمایت، سال‏ها سوار بر دوش یک ملت بود—و اسلافش البته همچنان در حال سواری اند—.